Biznes debatuje na Sustainable Industry Lab'24
6 lutego 2024 w Centrum Konferencyjnym Centrum Nauki Kopernik w Warszawie odbyła się konferencja Sustainable Industry Lab w którym uczestniczyli przedstawiciele Krajowego Związku Rewizyjnego Spółdzielni Spożywców „Społem". Konferencja, zorganizowana przez GRID we współpracy z partnerem merytorycznym PWC oraz partnerami medialnymi Forbes i Rzeczpospolitą, skupiła się na istotnych kwestiach związanych z recyklingiem i wprowadzeniem ustawy kaucyjnej.
Konferencja, na której spotkali się przedstawiciele biznesu, organizacji otoczenia biznesu i administracji centralnej, aby omówić najistotniejsze globalne i regionalne wyzwania związane z transformacją klimatyczno-środowiskową, społeczną i gospodarczą. Konferencja odnosiła się bezpośrednio do rezolucji podejmowanych przez Zgromadzenie ONZ ds. Środowiska (United Nations Environment Assembly, UNEA).
SILab'24 podejmuje temat poruszany w powstającym Traktacie ONZ dotyczącym plastiku (UN Plastic Treaty), a więc prawie międzynarodowym regulującym wykorzystanie tworzyw sztucznych w celu uniknięcia zanieczyszczania środowiska plastikiem i zminimalizowania jego negatywnego wpływu na środowisko i zdrowie człowieka na etapach produkcji, transportu i użytkowania.
Konferencja to szereg interaktywnych dyskusji w ramach:
• labiryntu wyzwań, rozwiązań, regulacji
• laboratorium: okrągłe stoły branżowe
W obu częściach poszukiwano najpilniejszych rozwiązań w obszarze legislacyjnym, technologicznym, konsumenckim, ze szczególnym uwzględnieniem raportowania ESG, przede wszystkim w kontekście relacji w całym łańcuchu wartości.
Jedną z pierwszych osób która zabrała głos był Antonio Guterres, Sekretarz Generalny ONZ. Skierował on przesłanie do wszystkich uczestników konferencji - Musimy działać wspólnie – rządy, firmy i konsumenci – aby przełamać nasze uzależnienie od plastiku, promować ideę zerowych odpadów i budować prawdziwie cyrkularną gospodarkę. Razem ukształtujmy czystszą, zdrowszą i bardziej zrównoważoną przyszłość dla wszystkich.
- Trudno o to, byśmy mieli w ogóle odejść od plastiku (...), ale musimy nim mądrze zarządzać. Wyzwanie, które nas zgromadziło na konferencji wynika z pewnego rodzaju niedbałości i zbyt nieprzemyślanego posługiwania się tym niezwykłym materiałem – powiedziała Maria Andrzejewska, dyrektor Centrum UNEP/GRID-Warszawa, otwierając 6 lutego br. konferencję Sustainable Industry Lab'24 w Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. Nawiązała do rezolucji przyjętej w marcu 2022 r. na forum ONZ, po kilkunastu latach negocjacji. Jest ono określane jako porozumienie na miarę Porozumienia Paryskiego. Maria Andrzejewska podkreśliła, że zagrożone są przede wszystkim ekosystemy morskie, ale plastik oddziałuje na wszystkie elementy przyrody, łącznie z człowiekiem. Jeśli chodzi o zaangażowanie w działalność INC, zarówno Unia Europejska, jak i Polacy są aktywni. Konferencja ma służyć m.in. opracowaniu polskich wniosków na potrzeby spotkania UNEP w Nairobi, które będzie miało miejsce w najbliższych tygodniach. Jak przypomniała Maria Andrzejewska, tzw. UN Plastics Treaty powinien zostać przyjęty do końca 2024 r., jednak już dostępny jest zero draft, do którego lektury zachęciła. Zaanonsowała również raport „Tworzywa sztuczne. W gospodarce, nie w środowisku", dostępny od dziś na stronach UNEP/GRID-Warszawa.
Cytując dane UNEP podała, że na przestrzeni niespełna 70 lat wyprodukowano ponad 9 mld ton plastiku. Z tego ponad 6 mld ton stało się odpadami tworzyw sztucznych. Z nich, tylko ok. 9 % zostało poddane recyklingowi, 12% spalono, a cała reszta, prawie 80%, jest zgromadzona na składowiskach lub w różnych miejscach do środowiska naturalnego. – Jeśli trendy się utrzymają, w 2060 r. na składowiska trafi ok 12 mld ton odpadów z tworzyw sztucznych – podkreśliła. – Wg raportów UNEP zanieczyszczenie może się zmniejszyć aż o 80%, jeżeli podejmiemy właściwe działania. Korzyści wynikające z wprowadzenia zmiany, dwukrotnie przewyższą koszty (...) co więcej, pozwoliłoby to zwiększyć globalnie liczbę miejsc pracy o ok. 700 tys. – wyliczała Maria Andrzejewska. Jak zaznaczyła wyzwanie dotknie wszystkich – tak producentów, konsumentów, jak i branży odpadowej, w szczególności recyklerów.
Zorba Sheeren, łącząca się z Nairobi przedstawicielka Środowiskowego Programu ONZ (UNEP), wyliczyła alarmujące tempo wyginięcia gatunków, nawiązując do trzech globalnych kryzysów. – Szykowane tzw. Plastics Treaty będzie kluczowe – podniosła, dodając że podczas tych negocjacji miliardy dolarów inwestowane są w produkcję plastiku. Odwołała się do Global Resources Outlook 3, która szacuje, że efektywniejsze wykorzystanie surowców w budownictwie pozwoliłoby oszczędzić 6 Gt dwutlenku węgla rocznie do 2050. – Strategie efektywnego wykorzystania materiałów mogą być dobrym instrumentem do dłuższego ich wykorzystania, ponownego używania, a także recyklingu – wskazała, i podkreśliła aspekt oszczędności finansowych. - To nie rządy, ale częściej sektor prywatny inwestują i nakreślają zmianę. (...) Powinniśmy zapewnić wspierające środowisko prawne (...), które wspiera transformację biznesu – podkreśliła.
Wiceminister Klimatu i Środowiska, Anita Sowińska wskazała, że walkę o odnawialność zasobów ziemi niestety przegrywamy. Ludzkość w ciągu 7 m-cy zużywa zasoby dane na dany rok, podała odwołując do dnia długu ekologicznego.
Odniosła się do opakowań jednorazowych, - Tylko 10% poddawane jest recyklingowi, a 20% trafia do środowiska. Jednorazowe opakowania stały się naszym nałogiem (...). Tak jak inne nałogi, ten plastikowy nałóg niszczy nasze zdrowie oraz zdrowie innych organizmów - mówiła Sowińska. Podkreśliła konieczność zbliżenia się do eko projektowania, unikania opakowań wielomateriałowych. Przykłady zmian już są. W 2007 r. weszło w życie rozporządzenie REACH, które było rewolucją dla firm. – To wszystko kosztowało, wiele wysiłku organizacyjnego i finansowego. Podobnie jest teraz. Za chwilę będziemy mieli rozporządzenie PPWR /Packaking and Packaking Waste Regulation/. Jego wdrożenie będzie również wymagało wysiłku w zakresie projektowania wyrobów i usług, a także procesów logistycznych – mówiła Sowińska. Będziemy musieli zrezygnować z pewnych elementów jak np. z plastikowych naklejek na pomarańczach czy jabłkach. To wszystko zniknie - wskazała wiceminister. Przypomniała, że w przyszłym roku zostanie wprowadzony system kaucyjny dotyczący plastikowych butelek. Te zmiany będą związane ze zmianami nawyków konsumentów, co może być trudne - dodała.
Ostrzegła jednak, by nie przejść na również źle oddziałujące alternatywy. 6,7 mln m3 drewna, tj. 15% pozyskanego drewna w Polsce, wykorzystano w 2022 r. do produkcji opakowań. Na szczęście wiemy jak wyrwać się z nałogu jednorazowości. Jesteśmy dopiero na początku tej drogi – skonkludowała. Z nieoczywistych tematów, dodała, że przejście na gospodarkę obiegu zamkniętego przyczyni się również do bezpieczeństwa państwa (np. uniezależnienie od dostaw ropy).
Sowińska odniosła się też do pytania, czy w tym roku zostanie wprowadzona rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) postulowana przez branżę odpadową. ROP ma polegać na tym, że producenci tworzyw, w tym opakowań, ponosiliby odpowiedzialność finansową albo odpowiedzialność finansową i organizacyjną na etapie gdy stają się one odpadem.
Gminy są na bardzo wysokim poziomie, jeśli chodzi o gospodarkę odpadami, również w porównaniu z innymi krajami. Brakuje nam elementu finansowego po to, żeby ta gospodarka była finansowana i żeby to było finasowanie stabilnie i racjonalnie - wskazała Sowińska.
Podkreśliła, że ministerstwo przypatruje się rozwiązaniom, które wcześniej były zaproponowane i nie doszły do realizacji. Jesteśmy na początku tej drogi, opracowujemy metodologię i na pewno będą prowadzone w tej sprawie konsultacje. Nie mogę potwierdzić, że to będzie zmiana w tym roku, ale na pewno to będzie jeden z priorytetów - zapewniła wiceminister.
Sowińska zwróciła uwagę, że plastik jest dla świata „olbrzymim" problemem. Według najnowszych statystyk rocznie na całym świecie zużywamy ok. 430 mln ton plastiku. Z tej ilości 2/3 to są opakowania jednorazowe: butelki, foliówki, opakowania do żywności - przekazała wiceminister. Uzależniliśmy się od opakowań plastikowych i myślę, że można to porównać do nałogu ponieważ plastiki są dla nas wygodne i tanie - dodała.
Maciej Witucki, prezes Konfederacji Lewiatan, podpisał się hasłem #metoo pod powyższymi postulatami, podkreślając, że dla biznesu istotne jest, by pomiar nie stał się celem. – Dożyliśmy niesamowitych czasów, gdzie administracja, wraz z przedstawicielami biznesu siedzi po tej samej stronie. Jesteśmy uzależnieni nie tylko od łatwości, ale też ich ceny (...). W spirali taniości i szybkości modeli żeśmy się wszyscy pomylili i musimy model wymyśli od początku – wskazał. Przywołał hasło Creative Tension, które odpowiada tej zmianie. Jako biznes chcemy tej zmiany, ale równocześnie - Musimy balansować między realną zmianą, a zmianami pomiarowo-kodyfikacyjnych (...) Musimy pilnować pieniędzy tyle ile trzeba na pomiary, dużo więcej na zmiany procesów, inwestycji w firmach. To nie przychodzi za darmo – dodał Maciej Witucki. – Jeżeli my do tego zielonego pociągu nie wsiądziemy, które nas tak cieszą i rozwijają PKB, będą wypychane przez konkurencję z „zielonym znacznikiem" – odniósł się do śladu węglowego polskiej gospodarki.
Na koniec sesji otwierającej zabrał głos Tomasz Barańczyk, partner i ESG Initiatives Leader w PwC Poland. Przywołał szereg danych, (torebka rozkłada się 500 lat, a używana przez ok 12 minut), podkreślając, by te nie pozostały w szeregach osób świadomych. Przypomniał, że 55% światowego PKB zależy od zasobów naturalnych (PwC's global Centre for Nature Positive Business). – Z badania World benchmarikng Alliance wynika, że tylko 1% firm ma tego świadomość – podkreślił. 45% CEOs (a w Polsce 55%) (CEO Servey PwC, 2024, ankieta ok. 4 tys. prezesów, w Europie środkowej 111 prezesów). Wskazuje, że nie będzie można prowadzić rentownie biznesu, pozostając na ścieżce business-as-usual. 30% badanych prezesów (29% w PL) wskazuje tutaj kluczowe znaczenie zmian klimatycznych.
100% firm (Freen Finansce in Poland 2024 ) banków włącza ryzyka ESG w ocenie in lending processess. 75% z nich odnosi się wprost do zagrożeń klimatycznych. – To są pewne przykłady, które obrazują zasadę podwójnej istotności. Środowisko wpływa na biznes, a biznes na środowisko. 1,8 mld ton emisji gazów cieplarnianych wynika z produkcji tworzyw sztucznych 3,4 % globalnych emisji (więcej niż to co generuje lotnictwo (1,9%) czy żegluga (1,7%) – dane OECS za 2020 r. – 400 mln ton plastiku jest produkowanych rocznie, 6% produkcji tego surowca pochodzi z recyklingu, a reszta pochodzi z paliw kopalnych – wyliczał. Wskazał, że nacisk społeczny jest przede wszystkim na firmy paliwowe. – Te firmy szukają alternatyw, wśród których jest produkcja plastiku. Warto mieć tego świadomość – mówił Barańczyk. Powołał się na dane EKObarometru z 2022 r., wskazujące że 65% Polaków wspiera wprowadzenie zakazu sprzedaży owoców i warzyw w plastikowych opakowaniach. – Jednym z bardzo istotnym elementów oddziaływania jest GOZ, o czym mówią dane UNEP, gdyby przejście na gospodarkę cyrkularną było skuteczne, do 2040 r. zmniejszylibyśmy o 80% liczbę plastiku w oceanach, o 55% produkcje plastiku, a o 25% - emisje gazów cieplarnianych – puentował.
A co na to wszystko przeciętny „Kowalski"?
- Brakuje nam jeszcze jednego elementu: 13,5 mln gospodarstw domowych, ponad 200 mld zł na zakupy dóbr spożywczych, kosmetycznych i chemicznych – mówił zamykający sesję plenarną Szymon Mordasiewicz, Managing Director w Consumer Panel GfK. Czy polskie gospodarstwa domowe są „zielone"? Czy na mapie obaw Kowalskich jest plastik? Gdzie? Wskazał, że 30% polskiego społeczeństwa to osoby odrzucające działania prośrodowiskowe. Jak dodał, zanieczyszczenie tworzywami sztucznymi jest na 8. miejscu, jeśli chodzi o zagrożenia wskazywane przez Polaków. Nie oznacza to jednak całkowitego braku świadomości. - Ponad 60% gospodarstw domowych dostrzega problem, twierdzą że plastiku jest za dużo. Nie jest to problem najważniejszy, ale bardzo powszechny jeśli chodzi o dostrzegalność problemu w codzienności zakupowej – mówił Mordasiewicz.
Dodał również, że 82% Polaków nie jest w stanie wskazać nawet jednej marki, którą potrafi powiązać ze zrównoważonym rozwojem - Tylko 18% potrafi tę markę wskazać (...). To olbrzymi potencjał – mówił Mordasiewicz. - Jeśli chodzi natomiast o odpowiedzialność za działania, „w 2023 r. bardzo wyraźnie widać, że konsumenci przed wszystkim kierują oczekiwania w stronę ustawodawcy". Tendencję ilustrują dane: 55%, być może z racji roku wyborczego, oczekiwało zmian od ustawodawcy (nie przetwórców, konsumentów czy detalistów).
Wnioski z konferencji skierowane są ku wspólnym działaniom na rzecz ochrony środowiska, zachęcając do podejmowania inicjatyw mających na celu skuteczne zarządzanie odpadami oraz promowanie zrównoważonego podejścia do gospodarki.
